Dzisiejszy post będzie poświęcony prawom pokrzywdzonego i świadka w procesie karnym, a konkretnie prawom, które przyznaje tym dwóm grupom (i ich najbliższym) ustawa o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka z dnia 28 listopada 2014 r. (Dz.U. z 2015 r., poz. 21).

Do sięgnięcia do tej tematyki skłoniła mnie sytuacja z sali sądowej, kiedy pokrzywdzony w sprawie karnej, będący jednocześnie świadkiem, wystąpił do sądu z wnioskiem o udzielenie mu ochrony właśnie na podstawie wskazanej wyżej ustawy, a sąd był tym wnioskiem co najmniej zaskoczony. Nie mam oczywiście pretensji do sądu, bo nie sposób znać wszystkich aktów prawnych nawet z dziedziny, którą się zajmujemy na co dzień. Niemniej skoro sąd musiał się dopiero zapoznać z ustawą, to „zwykły” świadek czy pokrzywdzony tym bardziej nie mają świadomości o przysługujących im uprawnieniach. A – jak zawsze powtarzam – swoje prawa warto znać.

Ustawa o ochronie i pomocy określa zasady, warunki i zakres stosowania środków ochrony i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka oraz osób im najbliższych, jeżeli w związku z toczącym się albo zakończonym postępowaniem karnym z udziałem pokrzywdzonego lub świadka albo postępowaniem karnym skarbowym z udziałem świadka istnieje zagrożenie dla życia lub zdrowia tych osób.

Innymi słowy ochronę można uzyskać wówczas, gdy istnieje zagrożenie dla zdrowia lub życia pokrzywdzonego, świadka i osób im najbliższych, w związku ze sprawą karną, w której osoby te uczestniczą (np. pojawiają się groźby, zastraszania, porwania i tym podobne wydarzenia, mające na celu zmuszenie do zmiany zeznań czy wycofania oskarżenia….)

Ochronę można uzyskać na czas trwania czynności procesowej (jest to np. obecność funkcjonariuszy Policji w pobliżu osoby chronionej w trakcie jej przesłuchania, w drodze do miejsca przeprowadzenia tej czynności lub w drodze powrotnej), bądź na czas całego postępowania. W tym drugim przypadku w grę wchodzi udzielenie ochrony osobistej, która może polegać na:

• stałej obecności funkcjonariuszy Policji w pobliżu osoby chronionej;

• czasowej obecności funkcjonariuszy Policji w pobliżu osoby chronionej;

• czasowej obserwacji osoby chronionej i otoczenia, w którym przebywa;

• wskazaniu osobie chronionej bezpiecznych miejsc przebywania oraz czasu i bezpiecznego sposobu przemieszczania się;

• określeniu zakresu, warunków i sposobu kontaktowania się osoby chronionej z innymi osobami.

Ochrona osobista może zostać udzielona w przypadku wysokiego stopnia zagrożenia dla życia lub zdrowia osoby chronionej, jeżeli zachodzi konieczność długotrwałej ochrony, w sprawach, których rozpoznanie w pierwszej instancji należy do właściwości sądu okręgowego, oraz w sprawach o przestępstwa zgwałcenia i znęcania się, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach także w innych sprawach. Czyli co do zasady są to sprawy „większego kalibru”, chyba że zachodzą szczególnie uzasadnione przypadki.

Warto wiedzieć, że do środków ochrony należy także pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu, z tym, że tego rodzaju pomoc może zostać udzielona – podobnie jak ochrona osobista – w przypadku wysokiego stopnia zagrożenia dla życia lub zdrowia osoby chronionej, jeżeli zachodzi konieczność długotrwałej ochrony, a pozostałe środki ochrony i pomocy mogą być niewystarczające. Pomoc w zmianie miejsca pobytu jest możliwa w sprawach, których rozpoznanie w pierwszej instancji należy do właściwości sądu okręgowego, a w innych sprawach – w szczególnie uzasadnionych przypadkach.

Środków ochrony i pomocy udziela komendant wojewódzki (Stołeczny) Policji, w którego okręgu mają miejsce pobytu pokrzywdzony, świadek lub osoby im najbliższe, wobec których ma być stosowany środek ochrony lub pomocy. W komendach tych powołano koordynatorów do spraw ochrony i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka. Udzielenie ochrony następuje na pisemny wniosek pokrzywdzonego lub świadka, który należy złożyć albo za pośrednictwem organu prowadzącego czynności (Policja, prokuratura, inne) albo sądu. Z takim wnioskiem może także wystąpić sam organ/sąd za zgodą osoby, której ochrona ma dotyczyć. Wniosek należy oczywiście uzasadnić.

Komendant Policji ocenia okoliczności uzasadniające udzielenie ochrony i pomocy, a o ich udzieleniu lub odmowie zawiadamia osobę, której ochrona ma dotyczyć oraz organ/sąd. Jeżeli ochrony odmówiono, można w terminie 7 dni od powiadomienia złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Nie ma przeszkód, aby – w razie odmowy – złożyć ponowny wniosek o udzielenie ochrony lub pomocy, trzeba jednak wskazać nowe okoliczności, które pojawiły się od poprzedniego wniosku. W przeciwnym razie ponowny wniosek nie będzie w ogóle rozpatrywany.

W razie potrzeby podzielę się wzorem takiego wniosku. Zapraszam do kontaktu.